Χαμηλή Όραση

Χαμηλή Όραση χαρακτηρίζεται η όραση που εξαιτίας παθολογικών καταστάσεων είναι ανεπαρκής, περιορισμένη ή θολή ακόμα και με συμβατικά-απλά γυαλιά ή φακούς επαφής. Θα μπορούσαμε να περιγράψουμε ως χαμηλή όραση το σύνολο των προβλημάτων όρασης που δεν επιδέχονται χειρουργικής επέμβασης και δεν θεραπεύονται με φαρμακευτική αγωγή.

Ένα άτομο έχει φυσιολογική όραση όταν η οπτική του οξύτητα είναι 10/10 και το οπτικό του πεδίο για κάθε μάτι χωριστά είναι περίπου 160 μοίρες οριζόντια και 135 μοίρες κατακόρυφα.
Τα άτομα με χαμηλή όραση λόγω κάποιας πάθησης και όχι λόγω κάποιας διαθλαστικής ανωμαλίας (π.χ. μυωπία, υπερμετρωπία, αστιγματισμός) έχουν θολή όραση, οπτική οξύτητα χαμηλότερη από 4/10 ή και απώλεια της περιφερικής όρασης, το δε οπτικό τους πεδίο είναι μικρότερο από 20 μοίρες.

Η χαμηλή όραση μπορεί να είναι:

• Κληρονομική
  (νόσος Stargardt’s, μελαχρωστική αμφιβληστροειδοπάθεια, δυστροφία κωνίων, αμαύρωση Leber, αλφισμός, γλαύκωμα)
• Εκ γενετής
  (νυσταγμός, αμφιβληστροειδοπάθεια προωρότητας)
• Επίκτητη
  (εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια, καταρράκτης, οφθαλμική τοξοπλάσμωση, θυρεοειδική αμφιβληστροειδοπάθεια)

Στη χαμηλή όραση μπορεί να οδηγήσει επίσης:

• Ένας τραυματισμός
• Η σκλήρυνση κατά πλάκας
• Όγκος στον εγκέφαλο
• Εγκεφαλικό
• Η παρακολούθηση της έκλειψης του ηλίου χωρίς τη χρήση προστατευτικών γυαλιών
• Η οξυγονοκόλληση χωρίς προστατευτική μάσκα
• Οι παρενέργειες από φαρμακευτική αγωγή

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO), οι άνθρωποι με μειωμένη όραση αγγίζουν τα 246 εκατομμύρια εκ των οποίων περίπου το 65% είναι ηλικίας άνω των 50 ετών.
Ο αριθμός των ασθενών με χαμηλή όραση θα έχει πιθανόν διπλασιαστεί μέχρι το 2030 καθώς αυξάνεται ο μέσος όρος ζωής.

Η κυριότερη αιτία σημαντικής έκπτωσης της όρασης είναι η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας. Περίπου το 50% των ανθρώπων με μειωμένη όραση έχει εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, μια νόσο του αμφιβληστροειδή χιτώνα που καταστρέφει άλλοτε προοδευτικά και άλλοτε αιφνίδια την κεντρική όραση η οποία είναι απαραίτητη για να βλέπει κανείς καθαρά με λεπτομέρειες και χρώματα.

Τύποι χαμηλής όρασης:

• Απώλεια της κεντρικής όρασης
  (εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια, μυωπική ωχροπάθεια, απόφραξη κεντρικής αρτηρίας αμφιβληστροειδή, απόφραξη κεντρικής φλέβας αμφιβληστροειδή, νόσος Stargardt’s, δυστροφία κωνίων)
• Απώλεια της περιφερικής όρασης
  τόσο στο γλαύκωμα όσο και στη μελαχρωστική αμφιβληστροειδοπάθεια η περιφερική όραση περιορίζεται και το οπτικό πεδίο μικραίνει δημιουργώντας σε πολλές περιπτώσεις σωληνοειδή όραση και δυσκολία στον προσανατολισμό.
• Νυκταλωπία
  Μόνιμη μειωμένη απόδοση της όρασης σε συνθήκες χαμηλού φωτισμού και τη νύχτα.

Η απώλεια της όρασης είναι χρόνια και πλήττει πιο συχνά άτομα μέσης και τρίτης ηλικίας (81%) και σπανιότερα νέους και παιδιά. Οι άνθρωποι με χαμηλή όραση αδυνατούν ή δυσκολεύονται πολύ να εκτελέσουν καθημερινές δραστηριότητες όπως είναι η οδήγηση, το διάβασμα, το περπάτημα, η αναγνώριση των χαρακτηριστικών των προσώπων, η παρακολούθηση τηλεόρασης ή του πίνακα στην τάξη.

Μπορεί να προληφθεί η χαμηλή όραση;

Στο 85% των περιστατικών μπορεί να προληφθεί. Όταν η απώλεια της όρασης δεν είναι αιφνίδια είναι εφικτό να προληφθεί με τους ακόλουθους τρόπους :

• Ετήσιο έλεγχο από την εξειδικευμένη στη χαμηλή όραση Οπτομέτρη
• Συστηματική χρήση γυαλιών ηλίου προστασίας από τον ήλιο και τη βλαβερή υπεριώδη ακτινοβολία
• Προστασία των ματιών από την καταστροφική μπλε ακτινοβολία που εκπέμπουν τα κινητά, η οθόνη του ηλεκτρονικού υπολογιστή και της τηλεόρασης, με ειδικά γυαλιά ηλεκτρονικού υπολογιστή
• Ισορροπημένη διατροφή και κατανάλωση φρούτων, λαχανικών και τροφίμων πλούσιων σε αντιοξειδωτικά. Περιορισμός λήψης λιπαρών και επεξεργασμένων τροφίμων καθώς και της ζάχαρης
• Διακοπή του καπνίσματος

Πως η χαμηλή όραση επηρεάζει την ψυχική και σωματική υγεία του ασθενή

Η χαμηλή όραση μπορεί να ωθήσει τον ασθενή στην αποκοινωνικοποίηση και συχνά ακόμα και στην απομόνωση. Μπορεί να συμβάλλει τόσο στη δημιουργία όσο και στην ταχύτερη εξέλιξη ψυχικών και νοητικών νόσων. Δραστηριότητες καθημερινές και αναγκαίες όπως η ανάγνωση βιβλίων και εφημερίδας, η εργασία, ο περίπατος, η μαγειρική, η φροντίδα άλλων ανθρώπων, αλλά και ασχολίες που λειτουργούν ως πηγή χαράς, διασκέδασης, ξεκούρασης και προσωρινής απομάκρυνσης από την πραγματικότητα εξαιτίας της μειωμένης όρασης, δεν απολαμβάνονται.
Η αποχή από την ενεργό δράση οδηγεί στην κατάθλιψη και στην απομόνωση.
Πέραν των νοητικών και ψυχικών νόσων η χαμηλή όραση γίνεται συχνά αιτία πτώσεων και ατυχημάτων καθώς η όραση είναι πρωταρχική για τη διατήρηση της ισορροπίας. Τα τελευταία χρόνια συγχρόνως με την ραγδαία αύξηση των περιστατικών της εκφύλισης της ωχράς κηλίδας, διπλασιάστηκαν τα κατάγματα. Το γλαύκωμα, ο καταρράκτης και η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας δυσκολεύουν τον ασθενή ως προς την αντίληψη του χώρου, στον υπολογισμό των αποστάσεων και του μεγέθους, όπως επίσης και στον προσανατολισμό. Η όραση είναι απολύτως αναγκαία για τη διατήρηση της ποιότητας ζωής και της ανεξαρτησίας.

Ποιός είναι ο ειδικός στη χαμηλή όραση;

Το προηγμένο και καινοτόμο Κέντρο Αποκατάστασης Χαμηλής Όρασης λειτουργεί από το 1996 και το διευθύνει η κα Τατιάνα Σκούταρη, ειδική Οπτομέτρης MSc in Low Vision, επίκουρη καθηγήτρια πανεπιστημίου Complutense Μαδρίτης με εξειδίκευση στη χαμηλή όραση. Η κα Σκούταρη είναι μια από τις ελάχιστες Οπτομέτρες του κόσμου με πανεπιστημιακή ειδίκευση στον τομέα της χαμηλής όρασης και μοναδική στην Ευρώπη.
Η κα Σκούταρη εξετάζει, συνταγογραφεί και εκπαιδεύει καθημερινά ανθρώπους με μειωμένη όραση από την Ελλάδα και το εξωτερικό.

Πως γίνεται η διάγνωση της χαμηλής όρασης;

Για τον εντοπισμό τυχόν παθολογικών καταστάσεων χρειάζεται να γίνει μια πλήρης Οπτομετρική εξέταση του ασθενή από την ειδική στη χαμηλή όραση Οπτομέτρη. Αν διαπιστωθεί η ύπαρξη κάποιας νόσου θα προχωρήσει σε αναλυτική εξέταση χαμηλής όρασης, θα αξιολογήσει το βαθμό και τον τύπο της χαμηλής όρασης και στη συνέχεια θα παραπέμψει στον Οφθαλμίατρο.

Πως μπορούν να βοηθηθούν οι άνθρωποι με χαμηλή όραση;

Στο 85%-90% των περιστατικών με χαμηλή όραση θα μπορούσε η μείωση της όρασης όχι μόνον να αποφευχθεί, αντίθετα να βελτιωθεί η οπτική οξύτητα με τη χρήση ειδικών γυαλιών κατασκευασμένων στην Αμερική από την εταιρία που κατασκευάζει τα οπτικά μέσα της NASA.

Οι ασθενείς με χαμηλή όραση για να μπορέσουν να διεκπεραιώσουν τις καθημερινές τους εργασίες χρειάζονται βοηθήματα χαμηλής όρασης για κοντινές αποστάσεις, όπως επίσης βοηθήματα χαμηλής όρασης για μακρινές αποστάσεις. Τόσο η αναλυτική εξέταση χαμηλής όρασης που θα οδηγήσει στην επιλογή του καταλληλότερου βοηθήματος για τις ανάγκες του ασθενή, όσο και η εκπαίδευση στη χρήση των βοηθημάτων χαμηλής όρασης γίνεται στην Ελλάδα αποκλειστικά από την ειδική Οπτομέτρη κα Τατιάνα Σκούταρη.